Actueel

Opnieuw winterstop Gedenkbos

November 2024 – Vanaf 1 december neemt het Gedenkbos opnieuw voor een periode van drie maanden geen nieuwe klanten aan. Het naderende winterweer maakt bezoek aan en werk in het bos minder voorspelbaar en voor de hand liggend. Maar belangrijker is dat het de laatste maanden opnieuw zó druk geweest is in het bos met nieuwe klanten dat we even pas op de plaats willen maken. Door die drukte lopen we achter met noodzakelijk onderhoud aan het bos. Daar kunnen we te weinig tijd voor vrijmaken als er een voortdurende instroom is van nieuwe klanten, omdat de dienstverlening altijd voorrang krijgt.  

In het Gedenkbos hebben inmiddels bijna 700 families een plekje of gedenkveld gevonden voor een of meer dierbaren. Dat brengt ook steeds meer onderhoudswerk mee, dat in het gedenkbos uitgevoerd  wordt door vrijwilligers. Die moeten letterlijk en figuurlijk weer even bijkomen van een aantal (soms erg) drukke werkmaanden.  

Vanaf 1 maart leiden we geïnteresseerden weer rond om een plaatsje te vinden. Natuurlijk blijft het bos wel gewoon open voor een bezoek of wandeling. 

Vrijwilligers gezocht

Genieten van de natuur is goed, werken in de natuur is nog beter. Gedenkbos De Spinder is een stichting en werkt alleen met vrijwilligers. We hoeven geen geld te verdienen. De vrijwilligers bouwen de houtwallen, harken de paden, houden de paden vrij, snoeien bomen op en doen allerlei voorkomend werk.

Sommigen kunnen maar een klein deel van de week aanwezig zijn. Wij zoeken dan ook versterking. Heb je tijd over, liefde voor de natuur en zou je een of enkele dagdelen per week in de natuur willen werken? Meld je dan aan en kom op proef eens een keer meewerken. Je bepaalt zelf je werktijden. En je kiest zelf welk werk je kunt en wilt doen: zwaar of licht, moeilijk of makkelijk, afwisselend of één soort werk.

Het huidige team bestaat zo’n zes personen: enkele zijn gepensioneerd, maar er is ook een hovenier en een Tilburgse postbode die in haar vrije tijd graag in de natuur wil zijn. We hebben een werkkeet staan en grote tafels, waaraan het gezellig koffiedrinken is. Als je na een tijdje vaste vrijwilliger bent, krijg je ook bedrijfskleding en een (beperkte) vrijwilligersvergoeding.

Het is héérlijk om in een stil en mooi stuk natuur te werken. Goed voor je gezondheid, voor je conditie, maar ook goed voor je rust en voor de omgang met anderen. Bel voor een kennismaking of een proefdagje meewerken met Peter Smulders op 06 – 3612 8185.

IJsvogel in het Gedenkbos

Oktober 2024 – Eigenlijk is het een tropische vogel, een zeer schuwe soort vogel die zich weinig laat zien. Opvallend door zijn sterk contrasterende blauwe rug en oranje buik. Vooral bekend van beken en rivieren met stromend water en visjes. Maar in Nederland soms ook bij stilstaande wateren van meren, sloten en vijvers, waar ze ook waterinsecten, larven, kikkers en salamanders eten: de ijsvogel.

Opvallend gekleurd dus, met een grote kop en een dolkachtige snavel. Door z’n opvallende verschijning vooral in de winter goed te zien als de bladeren gevallen zijn. Ze slapen waar ze overdag ook zijn: op een tak verscholen tussen de bladeren met de kop omgedraaid tussen de veren. De mannetjes en vrouwtjes lijken, met uitzondering van een witte vlek onder de snavel, op elkaar.

In het Gedenkbos door drie waarnemers los van elkaar gesignaleerd, waarvan amateurfotograaf Nannette Klerks het geduld had om te wachten tot ze die ijsvogel bij de poel in het bos met de camera kon betrappen. De foto’s zijn van haar hand.

Een verklaring voor z’n verschijning in het Gedenkbos kan de voorkeur van de ijsvogel zijn voor een nest in een steile oeverwand. De meeste poelen hebben juist langzaam oplopend talud. Maar bij uitgraving van de oude poel in het Gedenkbos is over een lengte van zo’n 20 meter een zandige oeverwand ontstaan van gemiddeld driekwart meter tot een meter hoog. Dat zou de keuze van deze ijsvogel kunnen verklaren. Laten we hopen dat de vogel zich blijvend vestigt en dat dit in het voorjaar tot een nestje jonge ijsvogels leidt.

Hoog grondwater: zegen én last  

Augustus 2024 – De grote plassen op de weilanden en in het Gedenkbos zijn verdwenen, maar zijn daarmee de sporen van de wateroverlast van de laatste acht maanden ook uitgewist? Nee. Maar die sporen gaan twee kanten op, want het vochtige voorjaar had zowel grote voordelen als onmiskenbare nadelen.

Het gras staat in het Gedenkbos groener en hoger dan ooit, en diverse soorten struiken en bomen doen het dit jaar veel beter dan in de laatste vijf jaar. In tegenstelling tot voorgaande jaren staan de varens er in juli nog groots en fris bij, hebben de vele krentenbomen nog steeds groene bladeren, draagt de lijsterbes dit jaar overdadig vrucht in oranje trossen en heeft de ecologische wonderstruik ‘sporkhout’ dit jaar een overdaad aan zwarte besjes. Tot slot de nieuwe aanplant van bosplantsoen: in 2023 is 80% van de aanplant van meer dan duizend haagbeuken verdroogd, maar dit jaar lijkt door de regenval juist 80% het te halen. Allemaal voorbeelden dat de verhoogde waterstand en de vele regen, zeker na zo veel droge jaren, goed is voor de natuur.

En de keerzijde? Die is er zeker ook. Met bemodderde paden en overvolle sloten is best een tijd te leven, hoezeer wij de overlast voor bezoekers van het bos ook betreuren. Maar delen van het Gedenkbos hebben drie tot soms zeven maanden onder water gestaan. Bijna alles wat ooit in die laagste stukken van het bos geplant is, is dood. Mooie gedenkbomen, struiken als rododendrons en hortensia’s, kleinere aanplant als lavendel en heide. Bomen en struiken moeten met hun wortels zuurstof kunnen ademen, en als dat voor langere tijd niet lukt, sterven wortels af. Dat betekent geen leven meer onder de grond, en dan sterft de boom of struik. Nieuwe bomen die in 2021-2023 in droge sloten of op de helling van het ven zijn gezet om ze dichter bij water te brengen en er in die jaren prachtig bijstonden, hebben nu geen blad meer aan de boom. We laten ze staan tot voorjaar 2025, maar onze vrees is dat er geen leven meer in zit.

Overmacht. Dat was in 2021-2023 de hitte en droogte, nu de nattigheid. De natuur gaat haar eigen, soms onnavolgbare weg. Maar voor het tiental klanten van het bos die een boom voor hun dierbare gezet hebben in een laag gedeelte van het bos, is het erg zuur. Zij zullen overwegen een nieuwe boom te planten. Maar zo eenvoudig is dat niet altijd. Als je as onder een boom begraven hebt, is het niet zomaar een kwestie van de dode boom vervangen door een nieuwe. Waar we kunnen, zullen we klanten deels tegemoetkomen in de aanschaf van een nieuwe boom, om de pijn te verzachten.

Ondanks de hoge grondwaterstand kan door tijdelijke hitte de bovenlaag van de bodem ook dit jaar uitdrogen. Dan is toch begieten alweer nodig. Vooral als u klein plantgoed hebt staan. Het grondwater staat echter 1,5 meter hoger dan in de voorafgaande vier jaar. Voor de wat grotere en dus dieper aangeplante bomen zal daardoor begieten dit jaar waarschijnlijk niet meer nodig zijn.

Struiklaag in Gedenkbos uitgebreid

April 2024 – Een evenwichtig opgebouwd bos bestaat uit een kruidenlaag dicht bij de grond, een struiklaag en daarboven een boomlaag van variërende hoogte. Aan de kruidenlaag in het Gedenkbos gaat binnen een subsidieproject van de Provincie Noord-Brabant nog gewerkt worden. In het zuidelijk deel van het bos is de struiklaag goed vertegenwoordigd met duizenden exemplaren van sporkhout, krent en lijsterbes. Het noordelijk deel van het bos is een voormalig heideveld dat dichtgegroeid is met aangewaaide bomen. Daarin ontbreekt de struiklaag bijna helemaal.

Stichting Gedenkbos De Spinder heeft een afspraak met het groenbedrijf Idverde dat hun plantgoed dat over is naar het Gedenkbos gaat. Half maart liet Idverde Veldhoven weten dat ze zo’n duizend struiken over hadden die niet meer geplant zouden worden. Die hebben de vrijwilligers van het bos opgehaald en in de afgelopen weken geplant.

Naast haagbeuk en spirea bestaat de donatie vooral uit wilde kardinaalsmuts, alpenbes en amerikaanse bosbes. De amerikaanse bosbes geeft zoete, eetbare (geneeskrachtige) blauwe bessen en ook alpenbessen zijn lekker zoet. De bessen van de wilde kardinaalsmuts zijn niet eetbaar en zelfs giftig voor mensen. Maar de (onopvallende) bloemen van de wilde kardinaalsmuts zijn een snackbar voor insecten en de vruchten een feestmaal voor lijsters, mezen en roodborsten. De plant dankt zijn naam aan de opvallende rood-oranjekleurige vruchten die lijken op mutsen die priesters dragen.

De medewerkers van het bos hebben met de ontvangen struiken verspreid door het noordelijk deel van het Gedenkbos een vijftiental perceeltjes bosplantsoen aangelegd. Dit moet bijdragen aan een rijker en gevarieerder bos, met een bodembedekkende laag die bloesem en vruchten levert.

Extreem hoog grondwater 

Februari 2024 – In vier van de vijf afgelopen maanden is er in midden-Brabant 50% tot 100% meer regen gevallen dan gemiddeld in andere jaren. Dat heeft geleid tot een extreem hoog niveau van het grondwater. Dat is ook te zien aan ondergelopen landerijen en volle sloten rondom het Gedenkbos. Klimaatwetenschappers stellen dat droge zomers en natte winters structureel gaan worden en dat dit het gevolg is van menselijke invloed op het milieu.

In het Gedenkbos staat op sommige paden tientallen meters lang water, bepaalde laaggelegen velden staan voor een flink deel onder water, en op de hellingen van de oude poel in het bos zijn enkele gedenkvelden compleet onder water verdwenen. Klanten en bezoekers hebben daar natuurlijk last van. Maar sommigen bestoken ons ook met de vraag wat we eraan gaan doen. Of we het water kunnen wegzuigen en dat dit zo toch niet kan.

Helaas. Overmacht. We kunnen er vooralsnog niets aan doen. Volgens omwonenden is dit een stand van het grondwater die maar eens in de 25 jaar voorkomt. Wat in het verleden een nat bos was, is inmiddels een droog bos. De sloten in het bos zijn al 30 jaar niet meer aangesloten op afvoer naar een afwaterbeek en zijn vervallen droge sloten geworden. Een goede ontwikkeling is dat na vier droge zomers en voorjaren in vijf jaar het opgelopen tekort aan grondwater nu gecompenseerd is. Toch is er evengoed een grote kans dat we weer een droog voorjaar of een droge zomer krijgen. Want ook dat is structureel aan het worden.

De verwachting is dat het water snel zal zakken als het in maart een week goed weer is. Dan zal de grootste overlast ook snel voorbij zijn. Maar of we nu iets aan de directe overlast kunnen doen? Nogmaals: nee. Het is even omlopen om droge voeten te houden. Als u bij het hoofdpad het bos binnenkomt, kunt u direct naar links gaan en daar het tweede pad naar rechts nemen, het Uilenpad. Dat ligt iets hoger en leidt u naar de oostkant, waar de meeste delen van het bos heel goed begaanbaar zijn.

Overlast aan zuidkant van het bos

Februari 2024 – Bij de Vloeiveldenweg, (1,5 km ten zuiden van het Gedenkbos) heeft TenneT voor de aanleg van een groot trafostation duizenden bomen gerooid en een groot werkgebied met hekken omringd. Dat was ook de plaats (het Loonse Spinderspad) waar al jaren een ‘hop’ (een homo-ontmoetingsplaats) intensief in gebruik was. Daar lag een donker bos, dat is nu verdwenen, en toegang tot de omgeving daar is nu onmogelijk. Als reactie daarop heeft de ontmoetingszone (en soms ook ‘afwerkplaats’) zich helaas verplaatst naar het Molenpad, de doodlopende asfaltweg aan de zuidkant van het Gedenkbos. Niet alleen in schemertijd, maar ook overdag is het daar momenteel een komen en gaan van datende mannen. Zij zijn weliswaar helemaal op elkaar gericht, en maar zelden wordt een bezoeker van het Gedenkbos ongewild aangesproken, maar de drukte, geheimzinnigheid en de sfeer geven menig bosbezoeker een onveilig en dreigend gevoel.

Te veel rondhangende mannen op het Molenpad is één vervelend ding, het gebruik van (de rand van) het Gedenkbos is een ernstiger zaak. Tissues, condooms en afval belanden in de bosrand, maar de ‘cruisers’ misbruiken zelfs open plekken ín het bos en bankjes op gedenkveldjes. Dit totaal ontbreken van respect voor iemands laatste rustplaats leidt begrijperlijkerwijs tot heftige emoties, afkeer en zelfs woede. Familieleden zien hun gedenkplaatsen geschonden voor het korte en snelle gerief van mensen die in het bos niks te maken hebben.

Het Gedenkbos heeft al enkele maanden geleden een bijeenkomst gehad met politie, Handhaving en gemeenteambtenaren. Handhavers zeggen dat ze weinig of niets kunnen doen zolang het Molenpad openbaar gebied is. Dan kunnen zij geen bekeuringen geven aan mensen die daar niet mogen zijn met een auto. Ons voorstel is om het Molenpad dan maar aan het Spinderspad af te sluiten met een slagboom en daar een inrijverbodsbord te plaatsen. Dat gaat helaas ten koste van de parkeermogelijkheden aan de zuidingang van het bos, maar het lijkt de enige oplossing. De ambtelijke molens lijken ook nu langzaam te malen, en deze oplossing is nog niet echt in zicht.

Wat doet het Gedenkbos nog meer? De gemeente zegt pas echt in actie te komen als er veel klachten zouden binnenkomen. En dat aantal is tot nu toe beperkt, hoewel het bij het Gedenkbos wel klachten regent. We roepen daarom alle mensen die overlast ervaren aan de zuidkant van het Gedenkbos op om melding daarvan te doen via de FIXI-app of met een telefoontje naar Handhaving in Loon op Zand of naar de politie aldaar.

En om een oplossing te bespoedigen, zoeken we aandacht in de pers. Op maandag 26 februari is er in het Brabants Dagblad bijna een hele pagina besteed aan de overlast en de achtergrond daarvan. Op dinsdag 27 februari haalden we zelfs de landelijke pers met een reportage in Hart van Nederland. Ook op andere manieren zal het bestuur aandacht vragen voor de zaak en op die manier bevorderen dat de gemeente meewerkt en handelt bij het bestrijden van de overlast.

Winterstop Gedenkbos

December 2023 – Van 1 december tot 1 maart 2024 neemt het Gedenkbos geen nieuwe klanten en geen nieuw werk aan. Willen we zó uitgebreid de feestdagen gaan vieren? Nee, dat is niet de reden. En ook naderende winterkou schrikt ons niet af. Allereerst is het de laatste twee maanden zó druk geweest met nieuwe klanten dat we nog minstens een maand te werken hebben. En door die drukte lopen we ook achter met noodzakelijk onderhoud aan het bos. Daar kunnen we te weinig tijd voor vrijmaken als er voortdurend nieuwe klanten bij komen, omdat de dienstverlening dan altijd voorrang krijgt.

In het Gedenkbos hebben inmiddels ruim 500 families een plekje of gedenkveld gevonden voor een of meer dierbaren. De sterke groei in dat aantal moet in evenwicht blijven met het aantal vrijwilligers die het werk doen in het bos. Anders is vrijwilligerswerk niet leuk meer en wordt het werken onder druk. Juist om dat te voorkomen, nemen we even de tijd.  Vanaf 1 maart leiden we geïnteresseerden weer rond om een plaatsje te vinden. Natuurlijk blijft het bos wel gewoon open voor een bezoek of wandeling.

Nieuwe amfibieënpoel

Augustus 2023 – De plek lag al sinds de herfst van 2022 klaar. Toen is in de zomermaanden zo’n 1500 vierkante meter van het Gedenkbos vrijgemaakt voor een nieuwe, verantwoord aangelegde poel. De locatie was mede gekozen omdat hier het hart van de besmetting met Amerikaanse vogelkers (ook wel bospest) lag, een invasieve soort die in beperkte mate goed kan zijn voor het bos, maar bij ongecontroleerde groei en verspreiding andere soorten verdringt en zo hele bossen annexeert. Daarom zijn slechts enkele mooie exemplaren blijven staan.

In de laatste week van juli is met 200 ton leem een ondoordringbare bodem van 25 cm in de poel gelegd. Deze wordt namelijk regenwaterafhankelijk. Dat in tegenstelling tot de andere, oudere poel in het Gedenkbos, die grondwaterafhankelijk is, en waar de waterstand deze zomer al 1,5 meter gedaald is. Een poel met dichte bodem kan al het regenwater vasthouden. De kans dat daar ook in de zomer water in blijft staan, is veel groter. Het is in Nederland immers niet minder gaan regenen dan 100 jaar geleden, maar het water wordt tegenwoordig sneller afgevoerd en dus niet vastgehouden.

De nieuwe poel is zo’n 1500 m2, waarvan ongeveer de helft talud is en de helft wateroppervlakte. Vooral aan de noordkant is het talud royaal, omdat zich daar in de zon vanuit het zuiden allerlei amfibieën prima thuis kunnen voelen.  De bedoeling is dat de zeldzamere vinpootsalamander en de alpenwatersalamander die in de omgeving zitten op de poel af komen. En de poel is een (met Natuurmonumenten afgestemde) verbindingsschakel tussen natuurgebieden Huis ter Heide en De Brand (bij Udenhout). Het streven is om de knoflookpad uit Huis ter heide naar De Brand te laten migreren, en andersom de boomkikker van De Brand naar Huis ter Heide. Het nieuwe ecoduct in aanbouw onder de snelweg Tilburg-Waalwijk moet daar een belangrijke bijdrage aan leveren. De amfibieën kunnen op die plaats onder het autoverkeer door. Maar in het vervolgtraject moeten extra poelen de omgeving voor amfibieën zo aantrekkelijk mogelijk maken. De nieuwe poel in het Gedenkbos is daar nu een extra schakel in geworden.

Nieuwe aanplant Gedenkbos

Juli 2023 – Begin mei heeft het Gedenkbos enkele duizenden struiken en jonge boompjes cadeau gekregen. Het groenbedrijf Idverde uit Haaren stelde alle overgebleven plantgoed van voorjaar 2023 gratis beschikbaar aan het Gedenkbos. Dat waren meer van 1000 haagbeuken, 800 veldesdoorns (‘Spaanse aken’), 300 boerenjasmijnen, 300 rozenstruikjes, taxus, buxus en honderden plantsoenstruiken. Dat betekende vele dagen plantwerk voor de medewerkers.

Wij wilden deze overgebleven planten graag alsnog een volwaardig leven geven. De haagbeuken zijn gebruikt om langs honderden meters grens van het bos een begin van een beukenhaag te maken, bijvoorbeeld aan de Bergstraat. Van de struiksoorten zijn her en der plantsoentjes gemaakt. Dat leidt op diverse plaatsen tot bedjes van witte bloempjes, rode kelkbloempjes of geurige jasmijn.

Maar: pech! Het groen werd gedoneerd eind april/begin mei, precies aan het begin van wat een droge en hete periode van vijf weken zou worden. De vrijwilligers brachten duizenden liters water naar de jonge aanplant, meerdere keren per week, maar tegen de totale droogte en temperaturen van boven de 30 graden was moeilijk op te boksen. Vooral de nieuwe haagbeuken hadden het moeilijk: helaas heeft de helft het niet overleefd. Door bepaalde struiken sterk terug te snoeien herstelden veel plantsoenveldjes zich wonderwel. En enkele soorten lieten hun blad vallen maar toonden gelukkig een paar weken later nieuw frisgroen blad.

Al met al ook een leerzame tijd voor het bos. Het weer is maanden van tevoren niet te voorspellen. Maar de ervaring leert dat voorjaarsplantgoed eigenlijk uiterlijk in april in de grond moet staan. Volgend jaar zullen we een beroep doen op donerende bedrijven om het resterende plantgoed op tijd te inventariseren en beschikbaar te stellen. Dan heeft het een veel grotere kans om te overleven.

Wilde kamperfoelie

Juli 2023 – Elk jaar is er in het Gedenkbos wel een plant of diersoort die het ineens opvallend goed doet dat jaar. Vorig jaar was dat (helaas) de wesp, en dit voorjaar rukt de das op in het bos, gezien de sporen die hij overal nalaat.

Dit voorjaar was er ook plotseling veel wilde kamperfoelie in het bos. Misschien is die plant gestimuleerd door de uitbundige regenval in januari en maart. In elk geval zagen we deze liaanplant in de noordwestkant van het bos uitbundig kruipen, uitlopen en zich in boompjes en struiken slingeren. In mei leidde dat voor het eerst op vele plaatsen tot de kenmerkende zoetgeurende kamperfoeliebloemen, die ’s avond opengaan. Daar komen dan bijen en hommels op af, maar vooral ’s nachts is kamperfoelie geliefd bij insecten, speciaal bij nachtvlinders. De rode bessen die later ontstaan, worden door diverse vogels gegeten.  De plant is een aangename en welkome bodembedekker, die de komende jaren verder mag oprukken in het bos.

Lente 2023

Maart 2023 – De eerste kikkers springen in de poel, hommels zoemen om je oren, citroenvlinders achtervolgen elkaar, de sierprunus staat er opvallend gekleurd bij, de knoppen van magnolia’s en perenboom staan op springen, de azalea’s en toverhazelaar zijn zelfs al uitgebloeid: het is definitief lente in het Gedenkbos. Wat is er aan actualiteit te melden over deze periode?

In het midden van het bos is afgelopen herfst een nieuwe poel afgegraven. Die moet niet alleen een drinkvoorziening worden voor allerlei wild, maar ook een broedplaats voor verschillende soorten soms zeldzame salamanders, zoals de alpenwatersalamander en de vinpootsalamander. We wilden de poel niet afhankelijk laten zijn van het toevallige grondwaterpeil, maar de poel regenwater-afhankelijk maken. Daarom wordt de poel afgesmeerd en dichtgemaakt met een dikke laag leem. De eerste 70 ton leem is gearriveerd. Als binnenkort de volgende 100 ton geleverd is, kan een kraan z’n werk doen en de bodem van de poel waterdicht maken door het leem keurig uit te smeren.

Naast de nieuwe poel is een nieuw wandelpad aangelegd, komen zitbankjes te staan en is een haag van honderden kornoeljes gezet. Lager bij het water is een kring van grauwe elzen aangeplant, die graag dicht bij het water staan.

Tussen de nieuwe poel en Prunusveld lag een stukje bos dat totaal overwoekerd was met Amerikaanse vogelkers. De medewerkers hebben afgelopen maand dat stuk bos vrijgemaakt van honderden vogelkersen. Enkele grote exemplaren van zo’n 15 meter hoog, als bomen toch een aanwinst voor het bos, konden blijven staan. De vrijgekomen ruimte wordt ingericht tot fruitboomgaard. De eerste tien appel- en perenbomen zijn inmiddels geplant. Het zijn oudere exemplaren (al meer dan 10 jaar oud) die binnenkort uitbundig in bloei zullen staan.

Nieuwe geocache zoektocht

Maart 2023 – In het Gedenkbos lopen sinds kort weer tientallen bezoekers al starend op hun telefoon door het bos. Zij volgen een nieuwe geocache-route. Dat is een digitale speurtocht op basis van plaatscoördinaten in het bos. De deelnemer zoekt opgegeven objecten of plaatsen. De route is samengesteld door Nelly van den Houdt.

Nelly maakte al eerder, in december 2018, een geocache-speurtocht voor het Gedenkbos, met houten uiltjes in diverse bomen. Op het eindpunt van de route konden deelnemers in een uilenkastje op papier een groet of boodschap achterlaten. Het boekje bevatte meer dan 350, altijd enthousiaste berichten van verschillende deelnemers. Een veelvoud daarvan zal die tocht gelopen hebben.

Voor meer informatie zie: www.geocaching.com

Steenmeelverspreiding in het Gedenkbos

Januari 2023 – Op dinsdag 17 januari is boven het Gedenkbos per helikopter steenmeel verspreid.  

Steenmeel is gemalen steen, een natuurlijk materiaal, niet schadelijk voor de gezondheid, maar inademen is ongewenst. De toediening van steenmeel is nodig om de ernstig verzuurde bodem van het bos te herstellen en vitaler te maken. Steenmeel helpt de mineralenbalans weer in evenwicht te brengen, zodat de bodem beter kan functioneren. Daardoor neemt de biodiversiteit toe en is het bos weerbaarder tegen te veel stikstof en tegen klimaatverandering.

Door de inzet van een helikopter hebben dieren het minste last van de werkzaamheden en wordt de bodem van het bos niet belast door voertuigen. Op de 10 hectare oppervlakte van het bos wordt 100.000 kilo steenmeel aangebracht, dat is een kilo per vierkante meter. Na de toediening ligt overal een grijs laagje op de bodem, dat snel in de bodem zal verdwijnen. Het steenmeel geeft daar zeer geleidelijk, tot 30 jaar lang, voedingsstoffen en mineralen af.

De herstelmaatregel is mede mogelijk gemaakt door de provincie Noord-Brabant en wordt uitgevoerd door de Bosgroep Zuid-Nederland.

Bijzondere bomen uit donaties

November 2022 – In het afgelopen jaar heeft het Gedenkbos van diverse klanten een donatie ontvangen. Steeds is toegezegd dat het geld besteed zou worden aan de aankoop van een aantal bijzondere bomen voor in het bos. Dat is begin november gebeurd.

 De al vrij grote bomen die gekocht zijn uit de donaties zijn op kruisingen van paden en langs de hoofdwandelpaden geplant. De meeste van die bomen hebben nu geen bladeren of naalden, maar volgend jaar zullen ze opvallen door bloesem of bladkleur. Op de helling van de oude poel is een Chinese mammoetboom van 5 meter hoog gezet (Metasequoia Goldrush), een cipres die zijn naalden laat vallen en met z’n wortels in de buurt van water moet staan. Verderop in het bos komt een Amerikaanse mammoetboom (Sequoia giganteum), een soortgenoot die in tegenstelling tot het Chinese familielid in de winter groen blijft.

Bij de werkkeet zijn twee grote vleugelnoten geplaatst. Deze familieleden van de walnoot krijgen vruchten in lange trossen, voedsel voor onder meer eekhoorns. En op Prunusveld is op de Y-splitsing bij de venusbeelden een Katsura gezet, ook wel koekjesboom of hartjesboom genoemd. Als de bladeren van deze boom vallen, verspreiden die een kruidige caramelgeur.

Verder is het bos verrijkt met een beverboom (een tulpenboom die in zomer bloeit met grote bloemen) en een doodsbeenderenboom, ook hertengeweiboom genoemd. Deze boom heeft geveerde bladeren die tot een meter lang kunnen worden en bloeit met hangende bloempluimen die in de herfst tot lange peulen uitgroeien.

Ook de Anna Palownaboom is speciaal, de boom die genoemd is naar de vrouw van Willem-II. Die heeft opvallend grote bladeren, bloeit met trossen klokvormige bloemen en bindt als snelle groeier vijf keer zo veel CO2 als een andere gemiddelde boom.

De meeste bomen zijn al geplant, maar enkele bomen komen pas eind november beschikbaar omdat ze uit de volle grond moeten komen en niet in kuipen geleverd worden.

Alle donateurs nogmaals hartelijk dank.

Amfibieënpoel in het Gedenkbos

September 2022 – De oplettende bezoeker van het Gedenkbos heeft in de periode mei – juli al kunnen zien (en horen) dat er flink gezaagd en gesnoeid werd in het middendeel van het bos, aan de kant van het Spinderspad. Daar bevond zich de besmettingshaard van de (invasieve exoot) Amerikaanse vogelkers, die zich van daaruit over het bos verspreid lijkt te hebben, met exemplaren tot 25 meter hoog . Een terrein van zo’n 1200 m2 is daar vrijgezaagd om als alternatief een amfibieënpoel aan te leggen, inclusief zontaluds voor salamanders en insecten. In het bos hebben zich de vrij zeldzame alpenwatersalamander en vinpootsalamander gevestigd, en de hoop is dat ook de heikikker aangetrokken wordt door de poel. Dat nog los van reeën, dassen, vossen en andere dieren die een poel als drinkplaats gebruiken.

Begin september kwam de vergunning van de gemeente Loon op Zand binnen. Bureau Natuurbalans uit Nijmegen heeft de aanvraag begeleid en ervoor gezorgd dat er bodemonderzoek en (verplicht) archeologisch onderzoek gedaan werd. Dinsdag 28 september is door een grondwerkbedrijf uit Bavel zo’n 900 m3 grond afgegraven en zijn de gewenste taluds aangelegd.

De poel die noordelijker in het Gedenkbos ligt, rond 1962 gegraven voor zandwinning, is grondwaterafhankelijk. Het waterniveau ligt daar momenteel 3,5 meter onder het maaiveld, waardoor er nog maar weinig water in staat. De nieuwe poel wordt een regenpoel, die niet afhankelijk is van grondwater. Over enige tijd (als er elders leem beschikbaar is) wordt de gegraven diepte bekleed en afgesmeerd met 250 kubieke meter leem, een laag van 25 cm, waardoor de poel een waterdichte bodem krijgt. Doordat het regenwater wordt vastgehouden, kan het waterniveau wel 2 meter hoger komen te liggen dan in de bestaande grondwaterpoel.

Subsidie voor de poel was helaas niet beschikbaar. De redenering bij fondsen van gemeente en provincie is dat het terrein al een natuurbestemming heeft. Ondanks de wenselijkheid van de poel, ook gesteund door Natuurmonumenten, moet het Gedenkbos de kosten daarom zelf opbrengen. Gelukkig is de tweede statutaire doelstelling van stichting Gedenkbos De Spinder ‘natuurverbetering’. De aanleg van de poel kost ongeveer € 6.000, betaald dus uit de reserves van de stichting. Daarom ook dank aan donateurs en klanten van het Gedenkbos, u maakte dit mede mogelijk.

Plantaarde voor bomenaanplant

September 2022 – In het grootste deel van het Gedenkbos bestaat de bodem uit een humuslaag van slechts 10 à 15 cm met direct daaronder het gele duinzand van de Loonse Duinen. Een slechte ondergrond om een boom in te planten. Daarom graven we in het bos bij het planten van een grotere nieuwe boom een flink plantgat en vullen we dat met compost en bemeste tuinaarde. Maar die bemeste tuinaarde moest steeds tegen een fikse prijs ingekocht worden.

Uit bodemonderzoek in het Gedenkbos was gebleken dat op de plaats van de nieuwe poel in een ver verleden al een moerasachtig water heeft gelegen, waardoor een veenlaag is ontstaan. De bodemboringen lieten op een diepte van 40 cm onder het dekzand een zwarte veenlaag van ongeveer 30 cm dik zien, met daaronder weer geel zand. Dat veen is humusrijke plantgrond, zuurrijk, maar met toevoeging van wat kalk prima als plantaarde voor nieuwe bomen te gebruiken.  Het grondbedrijf heeft met de kraan zo’n 150 kubieke meter van deze rijke laag kunnen afgraven en in grote hopen apart gelegd. Het Gedenkbos kan nu vele jaren vooruit met gebruik van plantaarde van eigen bodem. Dat levert ook een flinke besparing op.

Onverwachte hulp tegen wespen

Augustus 2022 – Dit jaar zijn er veel wespen, en daarmee is er overlast, ook in het Gedenkbos. Op allerlei plaatsen hangen of zitten wespennesten, ook op of om gedenkveldjes. Bestrijden is moeilijk. Maar we krijgen onverwacht hulp.

Allerlei dieren eten wespen en halen wespennesten leeg: vogels als de bijeneter en wespendief natuurlijk, maar ook marters en vossen zijn op wespennesten uit. Maar het grootste gevaar voor de wesp is toch wel de das, die wespenlarven als lekkernij op z’n menu heeft staan.

In het Gedenkbos zijn al minstens vijf wespennesten opengetrokken en uitgehaald (zie de foto met bij de pijl het restant van het grijze ‘papieren’ omhulsel van het nest). En dat soms na het nachtelijk verplaatsen van bergen zand. Dat sluit het werk van vogels en kleine dieren uit.

Een fijne samenwerking: als de een zich tegoed doet aan een lekkernij, verdwijnt de overlast voor de ander.

Hitte en vroege bladval

Augustus 2022 – Deze zomer is heet en droog, veel erger dan in 2021. De natuur zucht onder droogte door een te lage grondwaterstand en te weinig regen. In het Gedenkbos is dat ook te zien: veel krentenbomen lieten hun bladeren al in juli vallen. Nu in augustus zijn, na nog langere droogte, ook andere bomen zover. Diverse aangeplante berken en beuken laten soms binnen enkele dagen hun bladeren bruin worden of alle bladeren vallen. Vooral de grote rode beuken die het laatste jaar geplant zijn, de trots van het bos, hebben het nu moeilijk. Deze bomen zijn nog niet ruim geworteld. Dat kan in een droge zomer hun doodvonnis zijn.

Onze hoop is dat de natuur ook hier veerkrachtig is en dat de bomen enkel uit zelfbehoud hun bladeren vervroegd afstoten. In dat geval kunnen ze in de lente van 2023 opnieuw ontspringen. Maar zeker weten doen we het niet. We houden er rekening mee dat sommige bomen het niet zullen redden en dat we ze in oktober 2023 moeten vervangen.

Honing in maart

April 2022 – Stadsimker Marcel Horck heeft aan de zuidkant van het Gedenkbos bijenvolken staan. Half maart had hij tot zijn verbazing al honing in de bijenkasten. “Wat staat er in het bos al in bloei?” was zijn nieuwsgierige vraag. Bijen vliegen op alles wat bloeit. Toen beseften we pas dat ook bloeiende krokussen, narcissen, katjes, wilgen, sierhei, hyacinten, sierkers, magnolia’s en toverhazelaars (al in februari!) in het Gedenkbos bijdragen aan voedsel voor de bijen. Niet alleen mooi dus om te zien, maar ook heel aantrekkelijk en nuttig voor de insectenwereld. En dan moeten de talrijke fruitbomen, krentenbomen en acacia’s in het bos nog gaan bloeien in april.

Houtkunst in Gedenkbos

December 2021 – Bijna elke bezoeker van het Gedenkbos kent wel de uit een eik gezaagde bosnimf, de dryade, op de hoek van het bos aan de Bergstraat en het Spinderspad. Dit kunstwerk is gemaakt door houtkunstenaar en sculpturist Hans Nijmeijer uit Ambt-Delden. Maar ook ín het bos verschijnen er nu mooie, kunstzinnig vormgegeven werken van hout. Op de hoek van uitstrooiveld Sporkveld staat sinds kort een door Gerrit de Jong bewerkte houtsculptuur. En aan de zuidkant van het bos, langs het Krentenpad, is achter het gedenkveld van de familie Van der Meijs
een grote acaciaschijf met open hart opgesteld op een pilaar van acaciahout. Zo krijgt ook de kunstzinnige kant van houtgebruik een plaats in het Gedenkbos. En dat was pas het begin, want inmiddels zijn er twee ‘wachters’ in een boom aan het Mezenpad bijgekomen.

Speciale rododendrons

November 2021 – Ze zijn populair in het Gedenkbos: rododendrons. Want ze zijn er in vele kleuren en groeien goed op zurige zandgronden, zoals de bodem van het Gedenkbos. Verder verdragen ze de halfschaduw van een bos goed en blijven ze wintergroen. Een vaste plant met bloemen van april tot juni.

Rododendrons koop je meestal in de vorm van veredelde en daarmee doorgekweekte soorten, wat ze niet sterker maakt. Daar staat de gewone of wilde variant (Rododendron ponticum) tegenover. Die groeit sneller, is zeer robuust en winterhard, groeit wel tot 3 à 4 meter hoog, en kan zelfs tegen volledige schaduw. In de vorm van een haag of heg vormt hij goede afscheidingen langs een bosrand. Je vindt ze in die vorm vaak op landgoederen. De bloemen van deze variant zijn altijd lila, paars of lichtpaars.

Dicht bij het Spinderspad zijn in het Gedenkbos aan het Vinkenpad een tiental nieuwe gedenkveldjes in aanleg. Het uitzicht valt echter op het Spinderspad, ondanks de rij krentenbomen en berken. Daarom werken we daar aan een nieuwe afscheiding met allerlei groenblijvende planten. De bosrododendron is er een van. Wij vragen en stimuleren dat gebruikers van veldjes aan dit pad deze struik aanplanten, ook buiten en achter hun gedenkveld. Dat is ook door enkele gebruikers al gedaan. En verder mag iedereen een bosrododendron toevoegen aan deze kleurige haag (en zich daarvoor melden bij Peter Smulders op 06-3612 8185).

De haag-in-opbouw vullen we aan met natuurlijke hulststruiken uit het bos en met laurierkers, een ijzersterke, mooi groenblijvende soort die bessen voor vogels oplevert en met elke grondsoort genoegen neemt. Hij voelt zich zowel thuis in zon als in schaduw. Een groot exemplaar staat al in het Gedenkbos aan de rand bij het Spinderspad. Bewortelde takken van die soort zijn onlangs in een rij parallel aan het Spinderspad uitgeplant.

Gedenkplek reserveren door een boom te doneren

September 2021 – Mensen willen soms al lang voordat het echt nodig is zeker zijn van hun laatste rustplaats. In het Gedenkbos zijn we niet zo blij met ongebruikte gedenkplekken. Ze liggen klaar, maar doordat ze niet gebruikt worden, verpieteren ze. We hebben nu een veel betere oplossing voor de behoefte aan het vroegtijdig reserveren van een plek.

U kunt in het bos een mooie boom (laten) planten en daarmee die uitgezochte plek reserveren. Aan de voet van of rondom die boom kunt u in de toekomst as begraven wanneer de situatie zich aandient. Het kost u verder niets, enkel nu de investering in een mooie boom. De boom zoekt u uit bij een kweker en samen met de beheerder van het Gedenkbos zoekt u een plek die u aanspreekt en die geschikt is. Als u wilt, voorzien we de boom van een naambordje met de naam van u als boomdonateur.

U draagt op die manier nu al bij aan een rijker en gevarieerd bos, u ziet de boom opgroeien die u zelf hebt uitgekozen, u verbindt uzelf op die manier als donateur aan het Gedenkbos, en u bent verzekerd van uw laatste rustplaats. Pas als u in de toekomst de plantplaats inricht als een gedenkplek, gaat u ook een kleine financiële bijdrage leveren (van € 75 voor 5 jaar).

Afgelopen week zijn al twee donatiebomen geplant. Een mooie tamme kastanje van de familie Brands staat nu bij binnenkomst rechts achter de slagboom. En op Prunusveld prijkt een prachtige rode beuk van de familie Murawski-Van Veghel (foto). Spreekt deze manier van reserveren u aan, bel dan met beheerder Peter Smulders op 06-3612 8185.

Natuurlijke gedenkdecoraties maken in het Gedenkbos: zaterdag 25 september

Augustus 2021 – Natuurlijk kunt u bij een bloemist terecht voor een bloemstukje of plantdecoratie. Maar dat brengt ook bijna altijd plastic schotels, oase (moeilijk restafval) en kunststof binddraad naar het bos. Het kan ook anders. Het bos biedt al snel meer dan tien verschillende materialen om een natuurlijke decoratie te maken: houtschijven, grote dennenappels, bessentakjes van hulst of lijsterbes, berkenschors, takjes met eikels, rode bladeren, hulstblad, tondelzwammen, worteltakken, mos, noem maar op. Genoeg om zelf een creatief alternatief te maken.

Zaterdag 25 september organiseert het Gedenkbos een middag waarop mensen een eigen decoratie kunnen maken, van 14.00 tot 16.00/17.00 uur. Diana Verbeek, die zelf haar leven lang in de zorg al heel wat afgeknutseld heeft, is bereid de doe-middag te verzorgen. Wij zetten tafels neer en leggen materialen klaar. Meedoen is gratis. Het maximum aantal deelnemers is inmiddels bereikt, daarom is opgeven hiervoor niet meer mogelijk.

Het is niet het doel, maar samen creatief werk doen in een gedenkbos kan mensen bijzondere contacten opleveren. Wat mensen bindt in het Gedenkbos is dat iedereen wel een geliefde verloren heeft en gedenkt.

Uilen in het Gedenkbos

Augustus 2021 – In 2020 is voor het Gedenkbos een uilenkast gemaakt en geschonken door Mart Lommers en Angelina van Brussel. Tot onze verbazing hebben we in het voorjaar van dit jaar al activiteiten van een uil bespeurd in en onder de kast. Fotograaf Jan Heijs heeft zelfs een foto weten te maken van een bewoner. 

Onlangs zijn twee leden van de uilenwerkgroep van Natuurmonumenten in het Gedenkbos op bezoek geweest om naar de uilenkast te kijken en om het bos te beoordelen op geschiktheid voor meer uilenkasten. Zij waren er vrij zeker van dat de foto een jonge uil laat zien die in het voorjaar in de kast moet zijn geboren. En de ouders moeten vrijwel zeker afkomstig zijn van het belendende Huis ter Heide. Daar lijken de uilen die er zaten, verjaagd te zijn, wellicht door de ingrijpende activiteiten voor het aanleggen van de natuurbegraafplaats daar.

Het Gedenkbos lijkt geschikt te zijn voor het huisvesten van meer uilen. Daarom zullen we, waarschijnlijk dit najaar al, nog drie uilenkasten ophangen op stille, onopvallende plaatsen in het Gedenkbos die voldoen aan de eisen. Behalve op bosuilen, mikken we voor de randen van het bos ook op ransuilen en kerkuilen.

Donatiebomen in het Gedenkbos

Mei 2021 – Biodiversiteit is het toverwoord voor het ontwikkelen van bossen die bij een veranderend klimaat toekomstbestendig zijn. Meer bloesem, meer insecten, meer vogels en een beter bodemleven door een breed scala aan verschillende bomen en struiken. Onlangs kreeg het Gedenkbos weer een injectie in deze richting.

De familie De Kort doneerde een bedrag aan het bos, dat door de familie zelf is omgezet in een collectie donatiebomen met bloesem. Het gedenkbos werd verrijkt met een grote magnolia (of beverboom), met een opvallend mooi bloeiende sierkers, met een geurige en kleurige toverhazelaar (of heksenstruik), een grote krentenboom (een lid van de rozenfamilie), en een Kaukasische blaasnoot (een goede bijenplant, die eetbare pimpernoten voortbrengt). Allemaal verrijken ze het bos in bloemen en kleuren. De bomen zijn geplant in het noorden van het bos, op kruispunten van paden waar ze opvallen en aandacht trekken.

In het najaar van 2020 doneerde Kees van der Staak een grote zakdoekjesboom (of vaantjesboom) van 15 jaar aan het Gedenkbos. Daar zijn nu de eerste zakdoekjes aan te zien. Dat zijn witte losse schutbladen van 10-15 cm lang rond de paarse bolvrucht, die aan zakdoekjes doen denken. Ook dat is zo’n bijzondere aanwinst in het bos. Dank aan de gevers.

Gedenkbos is nu ook stichting

Mei 2021 – Op 4 mei is bij notaris Vlemmix in Waalwijk de officiële oprichting van stichting Gedenkbos De Spinder bij akte vastgelegd. Het plan om het Gedenkbos op te zetten is weliswaar in 2017 als particulier initiatief en als eenmansproject begonnen, maar dat moet voor de toekomst en continuïteit niet zo blijven. Klanten in het Gedenkbos willen steeds vaker weten wat voor zekerheden er zijn dat het Gedenkbos over 10 of 20 jaar ook nog bestaat. Zij laten as van een dierbare in het bos achter of planten een mooie gedenkboom en willen dan terecht iets meer zekerheid óver die toekomst. Natuurlijk zijn die zekerheden niet absoluut, maar de gedachte is toch zeker dat een stichting met een stichtingsbestuur een goede basis voor continuïteit in de toekomst is. Het bestuur moet toezicht houden op de financiën, voor beheer zorgdragen en belangrijke besluiten nemen of plannen goedkeuren.

In de doelstelling van het Gedenkbos neemt ook verantwoord bosbeheer en bosvernieuwing een belangrijke plaats in. Voor meer informatie uit de statuten, over de volledige doelstelling, de financiële middelen en de bestuurssamenstelling, kunt u hier klikken.

Bloesemtijd

April 2021 – De bloesemtijd is aangebroken. De fruitbomen die vorig jaar geplant zijn in het Gedenkbos komen voor het eerst in bloei. Ook zijn er op een aantal veldjes gedenkbomen geplant die nu prachtig in bloei staan.

Toch weer kerstbomen in het Gedenkbos

Januari 2021 – Ja, tóch weer kerstbomen, maar anders dan in de laatste twee jaar. Geen gebruikte en opgehaalde kerstbomen die in warme huiskamers hebben gestaan, zoals twee jaar geleden. Ook geen dikke en daardoor kwetsbare bomen van een kweker, zoals vorig jaar. In december bood Groenrijk Tilburg (met dank aan Gilbert Van Dongen) gratis zijn restvoorraad kerstbomen aan het Gedenkbos aan. Vanwege corona konden kerstboomaanbieders vanaf half december plotseling geen bomen meer verkopen. Groenrijk had nog ruim 70 mooie kleine bomen in ruime potten staan en nog een 40-tal kerstbomen met kluit. Laat uitgestoken, buiten bewaard, en dus nog vers en ongeschonden.

Op 29 december hebben we 110 bomen opgehaald en zijn we meteen met planten begonnen. De hogere bomen zijn dieper geplant, in een soort uitgegraven trechters, speels en zigzagsgewijs als sparrenzone achter de gedenkveldjes die richting Spinderspad liggen. Als frisse groene zone tussen de nu kale berken, en als afscherming van het Spinderspad in de verte. De kleine sparren komen groepsgewijs rondom uitstrooiveld Sparrenbos. Dat veld kan dan nu weer met recht z’n naam ‘Sparren’bos dragen.

De laatste twee jaar hadden we grote pech met een heel droog voorjaar en een hete zomer. Ondanks al het water dat er toen naar de kerstbomen gedragen is, was de extreme droogte voor 90% van de geplante kerstbomen fataal. Van het weer zal uiteindelijk de belangrijkste hulp moeten komen. Dus prevelen we in het Gedenkbos schietgebedjes dat 2021 een heel nat jaar mag worden. En niet alleen voor de geplante kerstbomen.

Ravage in het Gedenkbos?

December 2020 – Sommige bezoekers zijn geschrokken van tientallen bomen die half november zijn omgezaagd in het Gedenkbos. In eerste instantie oogt het resultaat als chaos en ravage. Waar is dit goed voor? Het is een stap op weg naar een toekomstbos met meer biodiversiteit. Welbewust bosbeheer dus.

De ruim vijftig omgezaagde bomen waren voor 90% grove dennen, verder enkele berken en een vijftal grote Amerikaanse eiken. Alle bomen worden vervangen door loofbomen (200x) en struikachtigen (110x). De grove den is oververtegenwoordigd in het bos. Ze zorgen met hun naalden voor een zure bodem en dragen weinig bij aan insectenrijkdom en een gezonde bosbodem. De Amerikaanse eik is een invasieve exoot die andere soorten wegdrukt en met een enorm opschot aan zaailingen hele stukken bos annexeert. Inlandse soorten, zoals de wintereik, leggen het af tegen de Amerikaanse eik. Het bos is door een deskundige beoordeeld op inlandse eiken die kunnen uitgroeien tot grote en breedvertakte toekomstbomen. Als Amerikaanse eiken daar grote concurrentie voor vormen, zijn deze weggezaagd. Hetzelfde is met enkele berken gebeurd.

Wat komt er voor in de plaats? Nog in december worden 120 esdoorns, veldesdoorns en grauwe els geplant, en 110 struikachtigen: haagbeuken, hazelaars en taxus. In 2021 komen daar nog 80 zoete kersen, fladderiepen, Noorse esdoorns en winterlindes bij. De plaatsen voor de aanplantingen in groepjes zijn in het bos gemarkeerd met bamboestokken met oranje top (struiken) en blauwe top (bomen). Alle nieuwe soorten dragen bovengronds bij aan een veel rijker insectenbestand en ondergronds aan een betere bosbodem.

Weten we wel goed wat we doen? Het plantproject wordt betaald door de Provincie Noord-Brabant uit de pot BBB2020 (Biodiversiteit Brabants Boslandschap 2020) en is gericht op grotere biodiversiteit in Brabantse bossen op arme (verdrogende) zandgronden. De Provincie stelt eisen. Het project wordt nauw begeleid door het bureau van de Bosgroep-Zuid en uitgevoerd door deskundigen van Bosadvies.com. Het project loopt enkele jaren en zal ook nog leiden tot ontzuring van het Gedenkbos met steenmeel en de aanplant van bosflora.

Vuurtorentjes in het bos

November 2020 – In het Gedenkbos staan van oorsprong eigenlijk alleen dennen, berken en eiken. En verder ook wat Amerikaanse vogelkers, krentenboom, lijsterbessen en spork. Maar die eenzijdigheid is rap aan het veranderen. De huidige tijd vraagt om biodiversiteit. In 2018 zijn in het bos al 1750 lindes, esdoorns, hazelaars, beuken en kastanjes geplant. En gebruikers van gedenkveldjes hebben inmiddels onder meer trompetboom, kornoelje, zakdoekenboom en witte abeel (populier) toegevoegd. Dit jaar wordt het nog bonter, als er vanuit een bosbeheerproject  grijze elzen, ratelpopulieren en fladderiepen verschijnen.

Maar één boomsoort is de laatste tijd erg populair en springt er in het bos ook letterlijk uit: de acer japonicum of japanse esdoorn. In deze herfsttijd vallen ze vaak enorm op door de bijna verblindende felrode bladeren. Zo’n boompje is in de herfst een statement in het bos, zo kleurig als een enorme bos bloemen. Let er maar eens op. Er staan inmiddels een tiental exemplaren van deze soort.

En er is nog veel meer herfstmoois in het Gedenkbos te zien:

Dierenheuvel

November 2020 – Huisdieren kunnen voor bezitters ervan soms een enorme emotionele waarde hebben. Onder gebruikers en bezoekers van het Gedenkbos bleek behoefte aan een veld om de as van geliefde honden en katten te begraven. Aan die behoefte wordt nu tegemoetgekomen. Alles wat het respectvol gedenken waard is, mag een plaats krijgen in het Gedenkbos.

Ten oosten van het ven, achter het Berkenveld, ligt een heuveltje waarop al de as van enkele honden begraven is. Deze ‘Dierenheuvel’ heeft nu een afbakening gekregen met boomstammen en krijgt naambordjes. Voor € 50 per 5 jaar kunt u hier een plekje inrichten voor uw overleden huisdier en dat markeren met een struik of plantjes, met een aandenken van natuurlijk materiaal (een gegraveerde houtschijf bijvoorbeeld) of met een boompje.

Subsidie voor natuurproject in het Gedenkbos

September 2020 – Onlangs is door de Provincie goedkeuring gegeven aan een project dat het Gedenkbos een grote natuurimpuls kan geven. Met subsidie uit de stimuleringsregeling BBB 2020 (Biodiversiteit Brabants Boslandschap 2020), krijgt het bos in de komende vier jaar een enorme stimulering in bosverjonging en biodiversiteit, onder uitvoerige ecologische begeleiding van de Bosgroep Zuid-Nederland. De activiteiten zullen gericht zijn op drie onderdelen: ontzuring van de zure en arme bosbodem, de herintroductie van bosflora en de aanplant van toekomstbomen.

Nieuwe soorten
Een gevarieerd bos is een bos met een gelaagde vegetatieopbouw: een kruidlaag, een struiklaag en een boomlaag. Op de bodem zullen soorten verschijnen als dalkruid, salomonszegel, bosanemoon, witteklaverzuring, bosgierstgras, eenbes, boskortsteel en slanke sleutelbloem. In de struiklaag komen hazelaar, meidoorn, hulst en Spaanse aak.

Als toekomstbomen voor de boomlaag worden winterlindes, esdoorns, haagbeuk en ratelpopulier aangeplant. Totaal zo’n 250 planten per hectare, dat zijn er 2500 voor het hele gedenkbos. Binnen het project is voorzien in vier jaar lang ‘jeugdverzorging’ voor de nieuwe aanplant. Het hele project zal worden begeleid met communicatie (borden, folders), een presentatie en met excursies.

‘Kloempen’
In het bos zullen zogenaamde kloempen verschijnen, vrijgemaakte stukken bos van 10 bij 10 of 15 bij 15 meter die als een soort bos-oases worden ingevuld. De stukken worden beplant en opgebouwd van lage bosflora tot struiklaag, met in het midden een toekomstboom. Vanuit zo’n kloemp kan bosvariatie zich over de rest van het bos verspreiden.

Bodemontzuring met steenmeel
Veel bosbodems zijn verzuurd. Door zure regen en invloed van kunstmest hebben de bosbodems sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw een verzuring ondergaan die ze niet meer te boven zijn gekomen. Dat geldt in het bijzonder voor de arme zandgronden in Brabant met hun vaak eenzijdige dennenbossen. Die houden met hun verzurende en eenzijdige bodems van dennennaalden een gezonde bodemontwikkeling tegen. Allerlei bodemleven, van bodemflora tot regenwormen en insecten, kan pas (weer) floreren als de bodem minder zuur is. Met een eenmalige toediening van natuurlijke kalk kan de bodemzuurgraad zich herstellen. Steenmeel is vermalen steenrots die kalk aan de bodem afgeeft over een periode van naar schatting dertig jaar. In die periode moeten de nieuwe bodembedekkers en de nieuwe struiken en bomen in staat zijn zelf een gezondere bodem met nieuw leven tot stand te brengen.

Een onderdeel van het project is het opbrengen van 100.000 kilo steenmeel, een kilo per vierkante meter. Dat zal wellicht een spectaculaire vorm krijgen. Om geen schade aan het bos toe te brengen, kan het steenmeel het best vanuit de lucht over het bos verspreid worden, met een helikopter. Vanaf een laadplaats in de buurt zal de helikopter vele tientallen keren met een lading over het bos vliegen. Het bos wordt dan afgezet zodat er geen bezoekers kunnen zijn.

Graffitykunst op keet in Gedenkbos

Augustus 2020 – Dit voorjaar heeft het Gedenkbos een verblijfskeet cadeau gekregen van Natuurmonumenten. Die keet is door vrijwilliger John aan de binnenkant opgeknapt en afgetimmerd. Maar de afgebladderde buitenkant bleef onaantrekkelijk. Graffityspuiter Sofian Schrauwen heeft daarom op de buitenkant een passend en aantrekkelijk bostafereel gemaakt. Hij maakte een verschuivend natuurpatroon waarin de oplettende kijker de vier seizoenen kan zien, van bosanemoontjes in het vroege voorjaar tot herfstkleuren in het najaar. In dat landschap bewegen spechten, dassen, mestkevers, uilen en andere dieren.

Paddenstoelen in juli?

Volop zomer maar ook volop paddenstoelen in het Gedenkbos. Een eerste reactie: is de natuur van slag? Je associeert paddenstoelen met nattigheid, mist en kou. Toch is het volgens kenners niet vreemd. Het is geen teken dat de natuur in de war is. Paddenstoelen komen het hele jaar wel voor en hebben hun piek in de herfst. Ze hebben een voorkeur voor vochtig weer.

Gezien het weer van de afgelopen tijd, niet te warm en met regelmatig regen, is hun verschijning dus niet zo vreemd. Dit jaar werd het erg droge en warme voorjaar gevolgd door regen in juni en juli. Na droog en warm weer kan een zomer voor de natuur kennelijk toch aanvoelen als een soort herfst.

Watervoorziening in het Gedenkbos

Augustus 2020 – Februari is dit voorjaar weliswaar een natte maand geweest, maar daarna was het een lange periode extreem droog. In april viel in de regio Tilburg slechts 5 mm water, en in mei was dat met 12 mm niet veel meer. Het langetermijngemiddelde over die maanden is 48 en 61 mm. Dit jaar is er in die maanden dus maar 10 tot 20% gevallen van wat er zou moeten vallen. Dat tekort is vervolgens in de maanden juni en juli, met normale gemiddelde regenval, niet gecompenseerd. Een watertekort in het bos is het gevolg.

Aan de zuidkant van het Gedenkbos is in 2019, na de extreme zomers van 2018 en 2019, een put geslagen waaruit grondwater kan worden opgepompt. Dat water staat daar in watercontainers klaar voor gebruik. Aan die kant van het bos is dat de enige reservebron van water.

In het noorden van het Gedenkbos haalden we het water tot nu toe uit het ven dat daar ligt. Maar na de droogte van dit voorjaar is de waterstand van het ven sterk gedaald. Als de droogte doorzet of als er een hittegolf komt, valt het ven tot de winter droog. Daar zijn we op vooruitgelopen door bij het ven een put te laten slaan. Die zit tot 10 meter diep en komt op die manier royaal bij het grondwater, dat ongeveer 4 meter diep zit. Met een motorpomp wordt daaruit water opgepompt. Bij de put zijn drie watercontainers van in totaal 3300 liter geplaatst met uitloopbakken waar iedereen uit kan putten die iets geplant heeft in het bos. De (lelijke) containers zijn afgetimmerd met grof ‘aanzaaghout’ van eiken, een afvalproduct uit de houtindustrie. Met de containers blijft er water beschikbaar in het Gedenkbos.

Jonge vogels in het Gedenkbos

Juni 2020 – De vele vogelhuisjes op de gedenkvelden hebben in mei heel wat vogels naar het gedenkbos gelokt. Sommige vogels gaven echter toch de voorkeur aan een zelfgemaakt ‘huisje’ …

Voedselbomen aangeplant

Op 22 en 23 maart zijn in het gedenkbos zo’n 30 soorten fruit, bessen en noten aangeplant. Dit is gebeurd onder deskundige begeleiding van voedselboskenner Anton Vos van Bosadvies.com. Hij selecteerde bijzondere soorten en rassen van bomen en struiken die thuishoren in een voedselbos en zocht ook de plaatsen waar die het beste konden staan. Het Gedenkbos is nu verrijkt met een notenplantage (op en rondom uitstrooiveld Sparrenbos), een zone met oudhollands fruit (op het Sporkveld) en een zone met nieuwhollands fruit (op en rond het Berkenveld). De plantgaten zijn verrijkt met compost en worden regelmatig van water voorzien.

Ongewone soorten
De rode bes is aangeplant, maar ook onbekendere bessoorten als honingbes, eetbare lijsterbes, gele kornoelje, Amerikaanse blauwe bes, olijfwilg, duindoorn en Drentse krent. Onder de fruitbomen zeldzamere soorten kers, stoofpeer, pruim en appel, maar ook zandperen (hier links) en mispels. Wie kent ze nog en wie eet ze nog? De notenzone is zo nodig nóg wat bonter: de zwarte noten en tamme kastanjes worden omringd door maar liefst zes soorten hazelaars (die hazelnoten leveren) en grote exemplaren van de Turkse hazelaar. Het onbekendst zijn waarschijnlijk de Kiespijnboom (ook: Sechuanpeper) waarvan de pepers helend en pijnstillend zijn, en de ‘Franse uiensoepboom’, ook wel Chinese mahonie genoemd (hier rechts).

Oogsten
Door de nieuwe aanplant zal er in het Gedenkbos in april een bont geheel aan bloesem te zien zijn. Nog mooier is het natuurlijk als in het najaar een grote diversiteit aan vruchten en noten verschijnt. In het plantjaar zelf nog een eerste voorzichtige opbrengst, maar als het goed gaat in de komende jaren steeds meer. En het voedselbos is zeker niet alleen bedoeld voor menselijke bezoekers van het Gedenkbos: ook vogels en bosdieren zoals de eekhoorn zullen kunnen genieten van de rijke variatie aan vruchten en noten. Zo zal de diversiteit van aangeplante voedselbomen bijdragen aan de biodiversiteit van het bos.

Donatiebomen
Diverse gebruikers van gedenkveldjes hebben een bedrag van € 50 gedoneerd voor het aanplanten van een grotere fruit- of notenboom. Die bomen zullen op een passende manier een vermelding krijgen van degene voor wie de boom is geplant of aan wie die is opgedragen. Alle gulle gevers willen we graag hartelijk danken voor hun persoonlijk bijdrage aan een rijker en gevarieerder Gedenkbos. Het voornemen is om in het najaar de zones met voedselbomen in het Gedenkbos verder uit te breiden. Meer informatie over het adopteren of doneren van een voedselboom staat onder het kopje Informatie.

Februari-regen goed voor het bos

Maart 2020 – De vele regen die in februari is gevallen heeft het Gedenkbos goedgedaan. Het ven staat weer vol water, heel anders dan in augustus toen zelfs na uitdieping niet meer dan twee kleine poeltjes resteerden.

Ook voor de gedenkbomen, kerstbomen en andere jonge aanplant is de stijging van het grondwaterpeil heel welkom.

Gedenkveldje – het kan ook anders

Maart 2020 – Nagenoeg alle gedenkveldjes in Gedenkbos De Spinder zijn omringd door houtwallen. Maar het kan ook anders, en sinds kort is dat ook te zien in het bos. Een andere vorm is bijvoorbeeld een paalkransveld. Het heeft iets weg van hoe de Keltische volkeren duizenden jaren geleden – ook in Brabant, kijk naar de graven op de Regte Hei bij Goirle – hun grafmonumenten maakten. Aan de zuidkant van het Gedenkbos ligt een veldje dat enkel omringd is door berkenpalen met (daar) in het midden een grote zwerfsteen. En aan de noordkant is op een verhoging een paalkransheuveltje gemaakt (zie foto) afgezet met 12 berkenpalen en een reling van berkenhout. In het midden een bestaande boom die in dit geval geaccentueerd en bekroond is met een zeshoekige zitbank, gemaakt van prunushout uit het Gedenkbos. Zo kan het dus ook.

Nieuwe kerstbomen in Gedenkbos

Begin 2019 hielden wij een actie om kerstbomen-met-kluit een tweede leven te geven in het Gedenkbos. De oproep en de ophaalactie waren een succes, maar het weer in de maanden daarna gooide roet in het eten. 95% van de opgehaalde bomen legde helaas het loodje in de droogte van het voorjaar en de hittegolf in de zomer. Vanwege die ervaring vonden we het te veel werk en risico om de actie te herhalen.

Wat ook meespeelde is dat kerstbomen vaak veel te lijden hebben doordat ze minstens vier weken ‘boven de grond’ staan. Ze worden in november geoogst, staan een tijd te koop, komen dan in een warme woonkamer terecht, gaan na een paar weken ineens weer de kou in, en krijgen tussendoor vaak te weinig en soms juist te veel water.

Dit jaar hebben we het daarom anders aangepakt. Geen ophaalactie, wél kerstbomen. Bij kerstbomenkweker Dingemans waren half december kerstbomen over die anders omgezaagd zouden worden. De vrijwilligers van het Gedenkbos hebben er 65 uitgegraven en ze nog dezelfde dag in het Gedenkbos geplant. Rondom uitstrooiveld ‘Sparrenbos’ is daarmee een groene wal van kerstbomen opgetrokken. Daardoor is dit veld nu duidelijker gemarkeerd in het bos en van een afscherming voorzien.

Toch kerstbomen afgeven?

Hebt u héél goed voor uw kerstboom-met-kluit gezorgd? En zou u hem toch héél graag een tweede leven in het bos geven? Als u de boom zelf aflevert, zullen we die een plaatsje in het bos geven. Afleveren kan door de kerstboom achter te laten bij de slagboom van het Gedenkbos, tegenover huisnummer 1 aan het Spinderspad. We gaan de boom dan toch planten en zullen ons best doen om de boom een eventuele warme zomer door te helpen.

Herfst 2019 in het Gedenkbos

Nieuwe gedenkvelden

Uitbreiding gedenkzone
De vraag naar gedenkveldjes blijft toenemen. Verschillende belangstellenden stonden zelfs even op een wachtlijst. Daarom is sinds september een flinke nieuwe zone met veldjes aangelegd, ten zuiden van uitstrooiveld Sparrenbos. Tussen het hoofdpad en de sloot ten zuiden daarvan zijn tot half oktober 19 nieuwe gedenkveldjes gemaakt. Dat bosdeel is door de vrijwilligers (Frans, Gerrit en Peter) ontdaan van Amerikaanse vogelkers, dode bomen zijn opgeruimd, grote dennenbomen zijn opgesnoeid en het verspreide dode hout is in houtwallen verwerkt. Belangstellenden en bosbezoekers hebben inmiddels al 8 van die 19 nieuwe gedenkveldjes gereserveerd. Het aantal gedenkveldjes in het Gedenkbos komt hiermee op ruim 60.

Nieuw: Sporkveld
Ook de belangstelling voor het eenvoudig begraven van as op een collectief uitstrooiveld neemt gestaag toe. Begin 2019 is het Gedenkbos een samenwerking aangegaan met Crematorium Tilburg. Nabestaanden die daar een familielid hebben laten cremeren, worden gewezen op de mogelijkheid om de as in de natuur van het Gedenkbos te begraven. Zo’n twintig families hebben dat inmiddels gedaan op uitstrooivelden Sparrenbos en Berkenveld. Zij krijgen een houtschijf die gegraveerd kan worden en een voetstuk van stamhout waar die schijf op bevestigd kan worden. Vanwege de toenemende belangstelling is in het Gedenkbos in september een groot nieuw uitstrooiveld aangelegd, tegenover het veel kleinere Berkenveld. Dit Sporkveld, genoemd naar de vele sporkstruiken die daar staan, is zo’n 1200 m2 groot en aan de achterkant voorzien van een hoge houtwal van 60 meter lang.

Opnieuw droge zomer

Na de extreem hete en droge zomer van 2018 is er in het voorjaar en de zomer van 2019 opnieuw te weinig neerslag gevallen. En dat had op allerlei fronten gevolgen voor het Gedenkbos.

Poel uitgediept
In het noorden van het Gedenkbos ligt een klein vennetje uit de jaren zestig van de vorige eeuw. In 2018 is dat ontdaan van overhangende bomen. In het voorjaar hebben we met een kleine loader deze poel wat uitgediept. Dat bleek in de zomer niet voldoende om het water vast te houden. Door de dalende grondwaterstand leek de poel te gaan droogvallen. Maar de poel is ook nodig om water te putten voor de diverse nieuwe bomen die op gedenkveldjes zijn geplant. In augustus is daarom met een minigraver nog eens 1,5 meter dieper gegraven en zo’n 150 kubieke meter zand uit de poel als helling opgeworpen. Daarmee is de grondwaterstand weer ‘ingehaald’ en is er water in de poel gebleven. Nu er sinds half september redelijk wat regenval is, is de waterstand in de poel weer licht gestegen.

Herstellende struiken
Door de regen sinds half september zijn er deze herfst gelukkig ook veel paddenstoelen en prachtig groene mosvelden in het Gedenkbos. Maar de droogte van 2018 en 2019 tekent zich nog duidelijk af in het bos. Veel hoge lijsterbessen en grotere sporken van 2 tot 5 meter hoog leken in 2018 afgestorven. Maar een lichtpuntje is dat ze in een deel van de gevallen onder aan de stam toch weer opnieuw beginnen. Het leven had zich onder de grond teruggetrokken en de groeikracht uit de wortels is alsnog naar boven gekomen. De vrijwilligers zagen dan de grote dode stammen af om te voorkomen dat die stammen de hele struik omtrekken, want dan zou het alsnog verkeerd aflopen voor de jonge loten.

Kerstbomenveld
In januari 2019 werden bij particulieren ruim 100 kerstbomen-met-kluit opgehaald en vervolgens in het Gedenkbos geplant. In juni sloeg wekenlange droogte toe en in juli kwamen daar temperaturen van meer dan 40 graden overheen. Deze opeengestapelde droogte in de bodem was helaas funest voor het allergrootste deel van de kerstbomen. De wortelkluit van kerstbomen is meestal te klein om een boom in een droge bodem van genoeg water te kunnen voorzien.  Momenteel zijn er van de ruim 100 bomen nog 7 in leven. Die zullen de winter waarschijnlijk groen doorkomen.

Het geringe resultaat van de plant-actie en de grote inspanning die daarvoor gedaan is, is reden om de kerstbomenactie niet te herhalen.

Voedselbomen in aantocht
Eind september is met bosinrichter Anton Vos van Vos Bosadvies uit Heeze een uitgebreide inventarisatie gemaakt van voedselbomen en -struiken die de komende maanden het bos komen verrijken. Op allerlei opengevallen plaatsen zullen mooie solitaire noten-, kastanje en kersenbomen komen te staan. Goed voor zowel dier als mens. Maar ook onbekendere soorten als zandpeer en kweepeer zullen vertegenwoordigd zijn. Verder zullen struikbosjes van hazelnoot en krentenboom geplant worden en ook nog allerlei onbekendere soorten voedselbomen en -struiken. Zodra de lijst van te planten soorten bekend is, zal op deze website een uitgebreidere toelichting volgen.

Gedoneerde voedselbomen
Enkele families hebben aangegeven dat ze buiten hun gedenkveld graag een bedrag willen doneren voor voedselbomen die geplant gaan worden. Een mooi initiatief, waar we als organisatie erg dankbaar voor zijn. Deze wat grotere fruitbomen zullen zoveel mogelijk vlak bij de begraafplaats komen van de familie die de donatie heeft gedaan. Bij of aan deze bomen zullen we een houtschijf bevestigen met de naam van de degene aan wie de boom is opgedragen.

Lente 2019

Bloesem, bijen en honing
De krentenbomen zijn inmiddels uitgebloeid, maar de sporken trekken nu in mei volop bijen en de bloei van de acacia’s staat voor de deur. In Gedenkbos De Spinder staan elk jaar 20 tot 25 bijenvolken. Imkerij Beezzzz verhuurt de bijen in het voorjaar echter eerst aan kwekers. Die tijd staan de bijen even niet in het bos. In de kassen worden onder meer aardbeienplanten bevrucht door bijenvolken. Maar eind mei komen de bijen terug in het Gedenkbos. De rest van het jaar kunnen de bijen daar honing verzamelen. Niet alleen van de acacia’s die nog gaan bloeien, maar tot aan november ook van het voortdurend doorbloeiende – en massaal aanwezige – sporken.

Droogte 2018/2019
De extreme droge zomer van 2018 laat in 2019 nog steeds zijn sporen na. Het grondwater is nog minstens een meter te laag. En helaas laat ook de regen het dit voorjaar afweten. Dat is goed te zien aan het vennetje in het noorden van het Gedenkbos. Daar staat nu nog een halve meter water in terwijl dat in het voorjaar anderhalve meter behoort te zijn.

In de zomer van 2019 lieten veel lijsterbessen door de droogte als eerste hun blad vallen. De vrees was toen dat veel grote struiken het loodje zouden leggen. Dat is voor een deel ook geval geweest, maar opmerkelijk is dat veel struiken aan de onderkant opnieuw zijn begonnen. Het leven in de wortels onder de grond is gebleven. De natuur herstelt zich vaak wonderwel.

Vogelhuisjes
Veel gebruikers van gedenkveldjes hebben behoefte aan een aankleding met kleine knusse dingen als vetbolletjes, vogelhuisjes en vogelkastjes. Die kastjes worden in veel gevallen al snel ingenomen door allerlei soorten mezen. Maar soms trekken ze ook zeldzamere soorten. In het zuiden van het Gedenkbos heeft een bonte vliegenvanger z’n intrek genomen in zo’n vogelkastje. Zo voegen de extra attributen – zoals ook insecten- en bijenhotels – iets toe aan de variatie in het bos.

Nieuwe bomen
In april zijn met subsidie van Interreg (een EU-fonds voor grensoverschrijdende projecten) in het Gedenkbos ruim 1700 loofbomen geplant. Hebben die het niet erg moeilijk in dit droge voorjaar? Groenadviesbureau Anton Vos heeft bij het planten de jonge bomen bij de wortels van gel-korrels voorzien, die heel veel vocht aantrekken en de wortels van een watervoorraad voorzien. Die keus lijkt de redding voor de jonge bomen, want ondanks de droogte ontspruiten ze bijna allemaal. Het bos is verrijkt met beuken, eiken, hazelaars, esdoorns, lindes en kastanjes. Zij moeten op den duur van het eenzijdige dennenbos een gevarieerd gemengd bos maken.

Los van deze grote plantactie planten ook steeds meer gebruikers van gedenkveldjes waardevolle bomen, die een verrijking zijn voor het bos. Grotere trompetbomen, lindes, treurbeuken, kastanjes en kornoeljes hebben een plaatsje gekregen. Die afzonderlijke bomen krijgen bij grote droogte met gieter en emmer extra water.

Slagbomen over Spinderspad voor paddentrek

Maart 2019 – Het Spinderspad is de hele maand maart met een slagboom afgesloten aan de zuidkant bij de Baan achter de Plakken, bij de Galgeneindseweg, en bij de Bergstraat met een halve slagboom, waar alleen bestemmingsverkeer mag passeren (ook voor het Gedenkbos!). Veel bezoekers stellen er vragen over.

De slagbomen worden door Natuurmonumenten aangebracht in de periode van de paddentrek. Vanuit natuurgebied Huis ter Heide is er in het vroege voorjaar een trek over het Spinderspad richting diverse poelen aan de oostkant. Die trek werd in het warme laatste weekend van februari al verwacht maar lijkt niet meteen massaal op gang gekomen. Inmiddels zwermen in het Gedenkbos wel de eerste bijen en hommels in de bloeiende kornoelje en zijn in het vennetje al diverse salamanders gesignaleerd.

Gedenkbos vol groene kokers

Maart 2019 – Een bos vol groen kokers – wat is daar aan de hand? Ook die vraag stellen diverse wandelaars in het Gedenkbos. In de tweede helft van februari zijn in het bos 1700 inlandse loofbomen geplant. Zij moeten eraan bijdragen dat de eenzijdige (en bodemverzurende) dennenbossen op arme zandgronden op termijn vervangen worden door loofhoutsoorten die hier van huis uit thuis horen. Daarom zijn er winterlindes, gewone esdoorns, Noorse esdoorns, veldesdoorns, hazelaars, beuken en wintereiken geplant. De bladeren van al deze bomen zullen de bodem verrijken, minder zuur maken en meer humus geven.

Groeikasjes
Elke koker beschermt één jonge boom tegen beschadiging door reeën en bevordert de groeikracht door het groeikaseffect van de koker. Maar elke koker staat ook voor ongeveer 15 jonge bomen die in een cirkel rond de koker zijn geplant. Het idee daarachter is dat ook als alle jonge plantlingen zouden worden opgegeten of anderszins verloren zouden gaan, er dan van elke groep toch minstens één nieuwe boom overblijft omdat die in een koker beschermd wordt. Álle plantlingen een koker geven zou duizenden euro’s gekost hebben en niet efficiënt zijn.

Landschapsadvies
Ingenieur Anton Vos van Vos Bosadvies uit Heeze heeft met vier medewerkers vier dagen gewerkt om alle bomen te planten. Daarbij is goed naar het landschap gekeken en advies gegeven over hoe een toekomstig bos eruit kan zien. De loofbomen zijn niet zomaar door het hele bos geplant maar bewust geplaatst in een randstrook langs het Spinderspad, in groepen op hoeken van wandelpaden, op bepaalde open plekken, en als onderbeplanting op plaatsen waar in de toekomst dennen zullen wegvallen.

Voedselbosbomen
Bepaalde markante plekken en open plaatsen zijn opengehouden voor verdere aanplant komend jaar. Dan zullen er zogenaamde voedselplantages worden ingericht met mispelbomen, kweeperen, notenbomen, kersenbomen, krentenbomen en kastanjes. Zo kan de wandelaar terloops tijdens het wandelen in verschillende seizoenen een vruchtje meepikken uit de natuur. En ook voor vogels en wild zullen noten en vruchten een welkome bron van voedsel kunnen vormen.

Tweede leven voor 100 kerstbomen

Januari 2019 – Het zijn eigenlijk de verschoppelingen onder de koopbomen. Kerstbomen staan 6 tot soms 10 jaar bij een kweker, worden dan geoogst, mogen in december vier weken lang een huiskamer sieren, en eindigen daarna bij de kliko of op z’n best op de composthoop of in de versnipperaar. Maar kunnen kerstbomen niet gewoon een tweede leven krijgen? Dat was het experiment voor Gedenkbos De Spinder. Roep mensen op hun kerstboom met kluit goed te verzorgen, haal de bomen op, en herplant ze tot een sparrenbosje in bestaande natuur.

Eenzijdig van soort zijn kerstbomen niet, in tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt. We horen vaak ‘Nordman’, alsof dat de enige soort kerstboom is, maar in de praktijk gaat het om een grote variatie aan soorten. We kregen aanmeldingen van Koreaanse en Servische blauwsparren, maar ook sparren met bijna poëtische namen als Abies fraseri en Picea omorika.

Op 64 adressen in Tilburg en omgeving werden totaal 100 kerstbomen opgehaald in de dagen na Driekoningen. Daarvan zijn er in het Gedenkbos ongeveer 85 op een apart veld bijeengezet. Redelijk dicht op elkaar, zodat het bosje kan dichtgroeien en op die manier beschutting kan geven aan reeën en klein wild. 15 exemplaren zijn aan de rand van strooiveld ‘Sparrenbos’ geplant, waar ze dit veld sieren, afschermen en markeren.

Strooivelden in samenwerking met Crematorium Tilburg

December 2018 – Begin december is Gedenkbos De Spinder een samenwerking aangegaan met Crematorium Tilburg. Bij dat crematorium melden zich nabestaanden die de as van de overledene graag in de natuur zouden willen uitstrooien. Een dergelijk uitstrooiveld in de bossen past binnen de opzet van Gedenkbos De Spinder. Daarom zijn op het landgoed twee velden gemaakt die voor dat doel te gebruiken zijn. Voor het persbericht over deze samenwerking klik hier.

Ten noorden van het ven in het Gedenkbos is onder een tiental hoge sparren een uitstrooiveld van ongeveer 300 m2 ingericht met de naam ‘Sparrenbos’. Dit veld ligt onder dichte bomen en is gemarkeerd en omcirkeld door een houtwal en boomstammen.  Door de dichte sparrentakken biedt dit veld een speciale rust en afzondering ten opzichte van het omringende bos. Onder de bomen komen in driehoeken dikke stammen te liggen waarop een houtschijf aangebracht kan worden als aandenken aan de overledene.

Ten zuiden van hetzelfde ven is op een open veld nog een ander uitstrooiveld ingericht, genaamd ‘Berkenveld’, voornamelijk begrensd door berkenbomen. Het veld van ongeveer 200 m2 bestaat uit gras en heide is omringd door bestaande bomen en verder afgezet met boomstammen. Het ligt op een zonnige, open plaats in het bos, maar is door de afzetting met bomen en boomstammen duidelijk gemarkeerd en afgezonderd.

Nabestaanden kunnen bij het Crematorium Tilburg hun voorkeur voor verstrooiing in het Gedenkbos aangeven. Als zij de as ophalen in het crematorium maakt de beheerder van Gedenkbos De Spinder een afspraak voor een gelegenheid om as te verstrooien. Nabestaanden krijgen een houtschijf  van hardhout om daar de naam van en eventueel een korte boodschap voor de overledene op te zetten. Deze houtschijf wordt door de beheerder bevestigd op een boomstam aan de rand van het strooiveld als herinnering aan de verstrooiing. Voor deze dienst wordt een donatie gevraagd van € 50 als bijdrage aan de kosten van het Gedenkbos.

Aanplant loofbomen en plukbosbomen

Oktober 2018 – De komende maanden zal het gedenkbos verrijkt worden met honderden loofbomen. De opzet is om de dominantie van dennenbomen te doorbreken en uiteindelijk van een eenzijdig dennenbos een gemengd bos te maken.

Europees Fonds
De aanplant is mogelijk gemaakt met subsidie van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling. In een groot gebied in Brabant worden 400.000 inheemse loofbomen aangeplant om biodiversiteit te bevorderen en de ecologische veerkracht – zeker ook in verband met klimaatverandering – van bossen in Brabant te vergroten. De dennenbossen op de arme zandgronden in Brabant dienen gevarieerd bos te worden. Daarmee worden de pioniersbossen die veelal op heidegebieden geplant werden nu opgevolgd door soorten die ook bodemverbeterend werken, zoals esdoorns en lindes. Door een betere bodem kan een bos beter water vastgehouden. En ook wintereiken wordt aangeplant omdat deze beter bestand zijn tegen de toenemende droogte.

Toekomstbomen
De loofboomsoorten zijn ook in staat om te concurreren met de in Brabant alom voorkomende Amerikaanse vogelkers, die door zijn dominantie ook wel bospest wordt genoemd. Het streven is verder om een deel van de loofbomen alle ruimte te geven in het bos en tot grote zogenoemde ‘toekomstbomen’ te laten uitgroeien.
Op open plekken en ook onder bestaande bomen zullen alleenstaande loofbomen maar ook groepjes jonge bomen komen te staan, waarvan een deel met beschermende kokers. Het gaat om de volgende inheemse loofhoutsoorten: winterlinde, beuk, wintereik en drie soorten esdoorns (gewone, Noorse en veldesdoorn).

Plukbos
Voor het Gedenkbos komt er een speciale aanpassing. Een deel van de aan te planten loofbomen zal bestaan uit bomen die vruchten en noten geven. Het Gedenkbos wordt namelijk ook een plukbos. Als de nieuwe bomen groot genoeg zijn, kunnen bezoekers in het bos ook noten, kastanjes, hazelnoten en kersen plukken.

De uitvoering van het project wordt begeleid door ir. Etiënne Thomassen van de Bosgroep-Zuid uit Eindhoven.

Bosbodemonderzoek Universiteit Leuven

Oktober 2018 – In het Gedenkbos komt u genummerde bomen en bladkorven tegen. Die staan daar niet zomaar. Een groep medewerkers van de KU Leuven doet in het Gedenkbos onderzoek naar bosbodems: de invloed van de Amerikaanse vogelkers op verrijking van de humuslaag en het tegengaan van verzuring in het bos.
Onderzoekers Bart Nyssen en Ellen Desie van het Departement Aard- en Omgevingswetenschappen nemen in het bos grondmonsters en meten de biomassa en voedingsstoffen die bomen aan het bos toevoegen.

Arme zandgronden
De bossen op de arme zandgronden in Midden-Brabant hebben een beperkte humuslaag. In het verleden waren deze arme gronden vaak heidegebied. In de laatste eeuw is daar in veel gevallen eenzijdig productiebos van dennenbomen geplant. Dennenbomen voegen weinig meer aan de bodem toe dan dennennaalden, die weinig voedingsstoffen bevatten. Mede om die reden is in het verleden de Amerikaanse vogelkers aangeplant. Die doet het heel goed op arme gronden en voegt met afvallend blad en vruchten wel veel toe aan de humuslaag. Maar die vogelkers werd ook een plaag. In Brabant bestrijdt Natuurmonumenten met wel 100 vrijwilligers de verbreiding van deze dominante exoot, omdat veel bossen inmiddels vol staan met deze soort.

Bosbodems verrijken
Maar de Amerikaanse vogelkers heeft dus ook een goede invloed op de vorming van een humusrijke bosbodem. Kan deze soort toch een nuttige functie vervullen en ingezet worden om
bosbodems te verrijken en zo bij te dragen aan een betere bodem voor bijvoorbeeld inlandse eiken? Dat is een van de vragen die de KU Leuven onderzoekt. Zij meten hoeveel voedingsstoffen er in bladeren zitten en hoeveel humusvormend materiaal er ontstaat in een omgeving met alleen inlandse eiken, en hoe groot die vorming is als er ook veel Amerikaanse vogelkers aanwezig is. Daarvoor gebruiken ze de bladkorven. Die vangen de afvallende bladeren op. De onderzoekers analyseren vervolgens de opbrengst aan bladeren in de verschillende korven.

Door de positieve eigenschappen van de vogelkers te meten, is het mogelijk adviezen uit te brengen over de inzet van humusverbeterende soorten ten dienste van soorten die men uiteindelijk wil bevorderen, zoals inheemse eiken, lindes en esdoorns. Dat is het verhaal achter de genummerde bomen, de bodemmonsters en de bladkorven in het Gedenkbos.

Nazomer 2018

Spinderhoning
De eerste officiële Spinderhoning is geoogst! Koudgeslingerd door imkerij Beezzzz, die in mei ruim 20 bijenvolken in het Gedenkbos had geplaatst. De bomen en struiken hebben, ondanks de droge zomer, genoeg voedsel geboden voor de bijen, getuige de mooie oogst.

Boomkunstwerk ‘Dryade’
Op de hoek van Gedenkbos De Spinder, op de kruising Spinderspad-Bergstraat, staat sinds half september een boomkunstwerk van het Gedenkbos. Het beeld van 2,5 meter hoog trekt veel bekijks en bracht de eerste weken elke dag tientallen fietsers en wandelaars ertoe om foto’s van het kunstwerk te maken.

Het boomkunstwerk is gemaakt door houtsculpturist Hans Nijmeijer uit Ambt-Delden (bij Hengelo). Op www.boomkunst.nl is in foto’s een deel van zijn verdere werk te vinden. Hij kreeg van ons het verzoek uit een dikke eik een boomnimf – een zogenoemde dryade, bij de Grieken een charmante halfgodin die het bos beschermt – te zagen. Met een geweldig resultaat. Zie de foto’s.

De uitgekozen boom had in het verleden al twee van de drie opgaande stammen verloren doordat deze over de weg hingen en weggesnoeid moesten worden. Die twee stammen zijn gebruikt voor de opgaande armen van de Dryade. We gaan ervan uit dat de boom gewoon blijft leven. Van de omvang is minstens 60% van de schors behouden; de derde opgaande stam gaat met een gezond bladerdak naar 12 meter hoogte.

Ven uitgegraven en hersteld
In de jaren zestig van de vorige eeuw is op het landgoed een klein ven uitgegraven om zand te winnen en water beschikbaar te hebben voor de bouw van bungalow ‘Het Zonneke’ op het naastgelegen perceel. Dit ven valt meestal in de loop van de zomer droog, maar is tot die periode van het jaar een verzamelplaats voor kikkers, padden, libellen en drinkende reeën. In de loop van tientallen jaren was het ven ver dichtgegroeid door overhangende bomen en overdadige begroeiing in het water. Die situatie is in september rechtgezet. Aan de zuidzijde zijn zeven dikke dennen weggehaald om meer licht op het ven te laten vallen. En een kraan heeft de humuslaag in het ven uitgeschraapt tot op het witte zand en een gedeelte van het ven uitgegraven tot er grondwater in kwam te staan.  De volgende ochtend bleek dat het water in het ven al direct was ontdekt: de afdrukken van vele tientallen reeënpoten aan de waterkant getuigden daarvan.

Toegangswegen en slagbomen
Aan het Spinderspad is het Gedenkbos op twee plaatsen met een weg toegankelijk gemaakt. Die wegen zijn in september met een kleine loader geschaafd, zodat de vrijwilligers voor onderhoud en beplanten ook met een auto met aanhanger in het bos kunnen komen. Nu de grote graspollen zijn verdwenen, maken de paden ook het wandelen een stuk comfortabeler.

In augustus zijn voor die toegangswegen aan het Spinderspad slagbomen aangebracht met de naam ‘Gedenkbos De Spinder’. De slagbomen zijn gemaakt uit verlijmd douglashout en de staanders uit duurzaam azobéhout. Uit diverse reacties van langskomende fietsers blijkt dat de naamsvermelding op de slagbomen sterk bijdraagt aan de bekendheid van het Gedenkbos.

Lente in het Gedenkbos

Overal nieuw fris groen en snel uitdijende takken. De lente in het bos was explosief dit jaar. De natuur had wat in te halen.

Golven van bloesem
De haag van krentenboom rondom het landgoed was snel uitgebloeid. Krentenbomen bloeien weelderig maar kort. Dat geldt ook voor de vele lijsterbessen, die al snel hun felrode besjes gaan vormen. Maar de inlandse vogelkers en vooral de acacia’s – met hun heerlijke zoete geur – staan nog overdadig in bloei. En wat bloeit er nu én nog vele maanden lang? Het sporkehout, met een minder mooie naam ook wel ‘vuilboom’ genoemd. Spork heeft opvallende bloemetjes maar bloeit doorlopend. Van mei tot ver in september zijn zij een bron van voeding voor insecten. En er staan er duizenden in het Gedenkbos. Die doorbloeiende struiken zijn juist heel waardevol.

Bijenvolken geplaatst
Imker Marcel Horck van imkerij Beezzzz heeft begin mei de eerste vier bijenkasten geplaatst op het terrein van het Gedenkbos. Aan de zuidkant bij de ingang is een stellage geplaatst waar uiteindelijk nog meer bijenvolken een plaats zullen krijgen. Imker en Syrische vluchteling Ali volgde een aanvullende imkercursus bij Beezzzz en zal de volken verzorgen. Juist de doorbloeiende spork in het Gedenkbos is aantrekkelijk voor de bijenpopulatie. Vijf maanden bloeitijd betekent vijf maanden voedsel voor de bijen. In maart en april doen de bijen hun mooie bestuivende werk in kassen van telers en tuinders. Daarna gaan ze voor de periode van zomer en herfst naar een andere voedselrijke omgeving, zoals het Gedenkbos.

Ontwikkeling Gedenkbos
Ondertussen gaan de werkzaamheden verder om het Gedenkbos aantrekkelijker en toegankelijker te maken. Een jaar geleden was het landgoed nog nagenoeg ontoegankelijk, ook voor wandelaars.  De vrijwilligers rooien veel Amerikaanse Vogelkers, leggen nieuwe paden aan, zetten het ven vrij van overtollige groei en maken het bos verder toegankelijk. Enkele gedenkveldjes bij de ingang zijn inmiddels bezet. Met publiciteit en voorlichting zal het bestaan van het Gedenkbos de komende maanden bij een groter publiek onder de aandacht worden gebracht.

Eerste bomen geplant

De eerste gedenkbomen zijn geplant in Gedenkbos De Spinder. Het Tilburgse koor ‘Russisch oktet’ heeft in juni 2017 drie verschillende bomen geplant voor leden die het koor ooit verloren heeft. Op een stemmige bijeenkomst met Russische muziek en gezang heeft het koor tijdens een plantceremonie op een groot gedenkveld een eik, een berk en een rode beuk geplant om de verloren leden op een eigen plaats in de natuur blijvend te herinneren. Daar komt een bankje bij te staan dat de leden van het koor kunnen gebruiken om in een omgeving van stilte en vogelgezang hun geliefde vrienden te gedenken.